Obesitas en astma: een ingewikkelde relatie

In de afgelopen decennia zijn zowel obesitas als astma wereldwijd flink toegenomen. Wat steeds duidelijker wordt is dat deze twee aandoeningen vaak samen voorkomen én elkaar negatief kunnen beïnvloeden.

Mensen met obesitas hebben een grotere kans om astma te ontwikkelen. Dit geldt vooral voor vrouwen. Bij hen stijgt het risico naarmate het lichaamsgewicht toeneemt. Bij mannen ligt dit iets anders. Zij hebben vooral meer kans op astma bij zowel een laag als bij een hoog lichaamsgewicht. Het type astma dat bij mensen met obesitas voorkomt is vaak anders dan bij mensen zonder overgewicht. Mensen met obesitas hebben minder vaak last van typische astmaklachten, zoals piepen of een verhoogde ontstekingswaarde in het bloed. Toch ervaren zij vaak ernstigere symptomen en is het moeilijker om hun astma onder controle te krijgen.

De oorzaak hiervan is ingewikkeld. Overgewicht leidt tot vetophoping rondom de borstkas en buik wat de ademhaling belemmert. Ook beweegt het middenrif minder goed, neemt de longinhoud af en hebben de luchtwegen meer weerstand. Daarbij speelt het type vet ook een rol. Vet rond de buik (buikvet) vergroot de kans op astma meer dan vet op de heupen. Daarnaast ontstaan er ontstekingsprocessen in het lichaam door het vetweefsel zelf. Deze ontsteking verschilt van de ‘klassieke’ astmatische ontsteking. Bij mensen met obesitas worden stoffen* aangemaakt, die ontstekingen juist versterken. Ook insulineresistentie en oxidatieve stress**, beide vaak aanwezig bij obesitas, maken de luchtwegen gevoeliger en verminderen de effectiviteit van medicijnen.

Niet alle mensen met obesitas en astma zijn hetzelfde. De een heeft vooral last van metabole problemen (problemen bij het omzetten van voedsel in energie), terwijl de ander te maken heeft met een afwijkende ontstekingsreactie. Daarom is een goede diagnose belangrijk. Soms hebben deze mensen minder baat bij inhalatiecorticosteroïden, wat de behandeling van hun astma bemoeilijkt. Gelukkig zijn er steeds meer behandelmogelijkheden. Voor sommige mensen werken zogeheten biologicals goed. Dit zijn nieuwe medicijnen die gericht zijn op specifieke onderdelen van het afweersysteem. Tezepelumab is daar een voorbeeld van. Deze biological werkt ook bij mensen zonder klassieke astmatische ontsteking, zoals bij obesitas vaak het geval is.

Toch blijft gewichtsverlies één van de belangrijkste pijlers in de behandeling. Al bij een klein gewichtsverlies, bijvoorbeeld 5% van het lichaamsgewicht, zijn er duidelijke verbeteringen in de longfunctie en astmacontrole te zien. In sommige gevallen wordt gekozen voor bariatrische chirurgie (zoals een maagverkleining). Deze ingreep kan leiden tot grote en langdurige gezondheidsvoordelen, en soms zelfs tot het verdwijnen van astmaklachten. Tot slot zijn er medicijnen die gericht zijn op het verbeteren van het metabolisme***. Deze middelen verlagen niet alleen het gewicht, maar lijken ook de luchtwegontsteking te verminderen.

Kortom, obesitas-gerelateerd astma is een aparte en ingewikkelde vorm van astma, waarbij verschillende lichamelijke en ontstekingsprocessen een rol spelen. Een succesvolle behandeling vraagt dan ook om een brede aanpak: leefstijlverandering, gerichte medicatie en – indien nodig – chirurgische ingrepen.

Dit is een samenvatting van het artikel ‘Obesitas en astma: nieuwste inzichten en behandelopties’ in het Nederlands Tijdschrift voor Allergie, Astma & Klinische Immunologie (mei 2025); auteur: dr. Gert-Jan Braunstahl, longarts Franciscus Gasthuis Rotterdam.

*Dit zijn de stoffen leptine en TNF-alfa. Leptine is een hormoon, geproduceerd door vetcellen, dat een belangrijke rol speelt bij het reguleren van eetlust en energiehuishouding. Het wordt vaak het ‘verzadigingshormoon’ genoemd, omdat het signalen naar de hersenen stuurt om aan te geven dat je genoeg hebt gegeten. Bij obesitas kan er een leptineresistentie ontstaan, waarbij de hersenen minder gevoelig worden voor de signalen van dit hormoon, waardoor het verzadigingsgevoel vermindert en de eetlust toeneemt. TNF-alfa speelt een belangrijk rol als ‘boodschapper-eiwit’ in ons afweersysteem. Het activeert de afweercellen waardoor de ontstekingsreactie op gang komt. **Oxidatieve stress is een verstoring van het evenwicht tussen vrije radicalen en antioxidanten in het lichaam. Vrije radicalen zijn moleculen die schade kunnen aanrichten aan cellen, terwijl antioxidanten deze schade kunnen helpen herstellen. Wanneer er te veel vrije radicalen zijn en het lichaam deze niet kan neutraliseren, ontstaat oxidatieve stress.

*** Dit zijn bijvoorbeeld metformine (dit verlaagt het bloedsuiker) of een GLP-1R-agonist. Dit is een medicijn dat wordt gebruikt om de bloedsuikerspiegel te verlagen bij mensen met diabetes type 2.